Trong sản xuất trồng trọt, việc sử dụng thuốc bảo thực vật (BVTV) là việc làm cần thiết để đảm bảo năng suất cây trồng. Tuy nhiên, nếu không sử dụng thuốc BVTV đúng cách sẽ gây ra tình trạng kháng thuốc, ảnh hưởng đến sức khỏe, mất an toàn vệ sinh thực phẩm.
Để sử dụng thuốc BVTV an toàn hiệu quả cho sản xuất nông nghiệp cần phải tuân theo nguyên tắc 4 đúng, đảm bảo thời gian cách ly, đảm bảo an toàn khi sử dụng, cất giữ; cụ thể các nội dung sau:
Thứ nhất: Kỹ thuật của 4 đúng trong việc dùng thuốc BVTV gồm:
1.1. Đúng thuốc:
Trước khi chọn mua thuốc, nông dân cần biết loại sâu, bệnh, cỏ dại gây hại mà mình cần phòng trừ. Không nên sử dụng cùng một loại thuốc trong suốt cả vụ hoặc từ năm này qua năm khác. Nên ưu tiên mua loại thuốc ít độc nhất, có thời gian cách ly ngắn nhất, có tác động chọn lọc, có hiệu lực trừ sâu bệnh cao nhưng tương đối ít độc đối với sinh vật có ích.
1.2. Đúng liều lượng:
Dùng thuốc với liều cao hơn khuyến cáo sẽ làm gia tăng nguy cơ bị ngộ độc cho người đi phun thuốc, người sống ở gần vùng phun thuốc và người sử dụng nông sản có phun thuốc. Ngoài ra còn có nguy cơ cây trồng bị hại do thuốc liều lượng cao gây ra (nhất là khi dùng thuốc trừ cỏ).
1.3. Đúng lúc:
Đối với dịch hại đúng lúc là phun thuốc vào thời điểm mà dịch hại trên đồng ruộng dễ bị tiêu diệt nhất. Sâu hại thường mẫn cảm nhất đối với thuốc BVTV khi chúng ở giai đoạn sâu non tuổi nhỏ. Đối với thuốc trừ cỏ thì phải tuỳ theo đặc điểm của từng loại thuốc và sử dụng vào lúc thuốc có tác động mạnh nhất đến cỏ dại và ít có nguy cơ gây hại cho cây trồng.
Phun đúng lúc cũng là tránh phun thuốc khi trời sắp mưa to để tránh làm rửa trôi hết thuốc trên mặt lá, thân cây. Phun thuốc vào lúc trời mát, không có gió to để tránh thuốc bay vào mặt hoặc bay vào nhà ở gần nơi phun thuốc.
Phun đúng lúc là không phun quá gần ngày thu hoạch nông sản. Phải tuỳ loại thuốc mà ngừng sử dụng trước khi thu hoạch để đảm bảo thời gian cách ly.
1.4. Đúng cách:
Dùng thuốc đúng cách thể hiện trước hết ở khâu pha thuốc. Pha thuốc đúng cách là làm cho chế phẩm sử dụng được hoà thật đồng đều vào nước, như vậy khi phun thuốc sẽ được trải thật đều tới vị trí cần phun.
Khâu tiếp theo của việc dùng thuốc đúng cách là phun rải thuốc sao cho thuốc BVTV tiếp xúc được với dịch hại nhiều nhất. Có những loại sâu hại chỉ tập trung phá ở gốc (ví dụ rầy nâu), có những loài chuyên sống trên lá, trên ngọn, lại có những loài chỉ sống ở mặt dưới lá,… Do vậy khi phun thuốc phải hướng sao cho tia thuốc tập trung vào vị trí cần phun.
Dùng thuốc đúng cách còn thể hiện ở việc không tự ý hỗn hợp nhiều loại thuốc BVTV với nhau để phun trên đồng ruộng. Khi hỗn hợp 2 hay nhiều loại thuốc BVTV cùng lúc sẽ gây ra phản ứng với nhau nên hỗn hợp sẽ giảm hiệu lực diệt trừ dịch hại, hoặc dễ gây cháy lá cây, hoặc dễ gây độc cho người sử dụng. Do vậy chỉ thực hiện việc hỗn hợp nếu như điều đó có hướng dẫn trên nhãn thuốc hoặc trong các tài liệu khoa học kỹ thuật hướng dẫn dùng thuốc BVTV.
Thứ 2: Đảm bảo thời gian cách ly từng loại thuốc BVTV trên từng loại cây trồng:
2.1. Dư lượng thuốc BVTV trên nông sản:
Sau khi một loại thuốc BVTV được phun rải lên cây hoặc bón vào đất thì thuốc sẽ để lại trên mặt lá, thân cây và thông thường là cả ở bên trong các mô thực vật một lượng thuốc nhất định. Sau phun rải một thời gian (có thể là vài ngày hoặc một vài tuần) lượng thuốc bám trên cây và tồn tại bên trong cây sẽ giảm dần do tác động của nhiều yếu tố như nắng, mưa, do hoạt động phân huỷ thuốc. Vì vậy càng xa ngày phun rải thuốc thì dư lượng của thuốc bên ngoài và bên trong cây càng giảm thấp.
2.2. Mức dư lượng tối đa cho phép:
Những lương thực và thực phẩm chứa dư lượng một loại thuốc BVTV ít hơn mức dư lượng tối đa cho phép thì được xem như vô hại đối với sức khoẻ của người tiêu dùng. Ngược lại, những nông sản chứa dư lượng một loại thuốc BVTV vượt quá mức dư lượng tối đa cho phép thì không được dùng làm lương thực, thực phẩm cho người tiêu dùng.
2.3. Thời gian cách ly:
Thời gian cách ly của một loại thuốc BVTV đối với nông sản là thời gian kể từ ngày phun loại thuốc đó lần cuối cùng đến ngày thu hoạch nông sản. Thời gian cách ly có thể thay đổi từ một vài ngày đến một vài tuần tuỳ theo đặc tính khoa học, tuỳ theo độc tính của thuốc và tuỳ theo loại cây lương thực, thực phẩm được phun thuốc, tuỳ theo lượng thuốc được dùng. Thời gian cách ly dài hay ngắn còn tuỳ thuộc vào điều kiện thời tiết trong thời kỳ phun thuốc.
Thứ 3: Đảm bảo an toàn trong khâu cất giữ tại nhà những thuốc BVTV chưa sử dụng hết:
Những thuốc BVTV mua về chưa sử dụng hoặc dùng chưa hết phải được cất giữ trong các phòng riêng biệt, không dột khi bị mưa, có khoá cửa chắc chắn, xa nơi và chuồng trại gia súc.
Những dụng cụ đong thuốc, bình bơm thuốc, quần áo bảo hộ lao động phải được giặt giũ, rửa sạch sẽ sau mỗi đợt phun thuốc và phải cất giữ trong kho riêng (cùng với nơi lưu trữ thuốc BVTV của gia đình). Tuyệt đối không được dùng các đồ dùng trong sinh hoạt (xô chứa nước ăn, chậu rửa rau vo gạo, muỗng, thìa, chén ăn cơm, …) để đong, pha thuốc.
Không trút đổ thuốc dư thừa, chưa dùng hết sang bất kỳ đồ đựng khác như vỏ chai nước khoáng, vỏ chai bia, chai nước mắm, …vì dễ gây ra nhầm tưởng đồ uống sử dụng được. Hoặc sau khi đã dùng hết thuốc không được dùng bao bì thuốc BVTV (chai thuốc, bịch thuốc BVTV) vào bất kỳ mục đích nào khác, phải đốt tiêu huỷ và chôn những bao bì này.