1. Nắng Mưa Kéo Dài – Điều Kiện Cho Bệnh Về Vi Khuẩn và Nấm Gây Hại Cây Lúa

• Nhiệt độ và độ ẩm cao: Vi khuẩn lúa ưa thích khí hậu nóng ẩm. Nhiệt độ từ 26–30 °C và độ ẩm không khí trên 80–90% là môi trường lý tưởng cho vi khuẩn phát triển. Các vụ Hè Thu và Thu Đông ở Đồng Bằng Sông Cửu Long thường nắng nóng xen lẫn mưa nhiều, tạo điều kiện cho bệnh bùng phát.

• Mưa gió, bão bùng: Mưa kéo dài, gió mạnh và bão tạo ra các vết thương cơ giới (lá lúa khua vào nhau) giúp vi khuẩn xâm nhập vào lá. Đồng thời nước mưa đọng trên lá lan truyền vi khuẩn giữa các cây.

Thực tế, thời tiết “nắng mưa thất thường, gió bão liên tiếp” đã được nhận định là điều kiện thuận lợi cho bệnh bạc lá và đốm sọc phát sinh trên lúa.

• Vùng đậm đạm và vệ sinh kém: Gieo sạ quá dày, bón thừa phân đạm, không thu gom rơm rạ bệnh vụ trước… làm cây lúa xanh tốt nhưng yếu. Ruộng lúa có dinh dưỡng cao dễ bị các bệnh vi khuẩn tấn công nặng hơn.

Các bệnh thường gặp:

🔹 Bạc lá (cháy bìa lá) – do Xanthomonas oryzae
🔹 Đốm sọc vi khuẩn – do Xanthomonas oryzicola
🔹 Lem lép hạt (vi khuẩn và nấm kết hợp) – do Burkholderia glumae
🔹 Đạo ôn (cháy lá, cổ bông) – do nấm Magnaporthe oryzae

Nếu không kiểm soát sớm, các bệnh này có thể làm giảm năng suất từ 20–50%, thậm chí mất trắng cả ruộng lúa khi bệnh phát sinh vào giai đoạn trổ và chắc hạt.

2. Triệu Chứng Nhận Biết Các Bệnh Hại Phổ Biến

2.1 Bệnh bạc lá

Bệnh Bạc Lá: là một trong những bệnh vi khuẩn nguy hiểm nhất trên lúa. Tác nhân gây bệnh là Xanthomonas oryzae.

Trong điều kiện bệnh nặng, toàn bộ lá có thể bị cháy trắng như trong hình dưới đây, làm giảm mạnh quang hợp và năng suất lúa.

 

Bệnh bạc lá lúa do vi khuẩn Xanthomonas campestris pv oryzae gây nên
(ảnh do Chi cục BVTV Lâm Đồng cung cấp)

Bệnh phát sinh mạnh ở những giai đoạn từ đẻ nhánh đến trỗ và thường nặng nhất trong vụ mùa, nhất là khi ruộng bón thừa đạm và có mưa gió kéo dài
• Lá có vết cháy trắng dọc mép, viền nâu.
• Xuất hiện từ giai đoạn đẻ nhánh, lây nhanh khi có mưa gió mạnh.
• Nặng hơn khi bón nhiều đạm hoặc ruộng sạ dày.

2.2 Đốm Sọc Vi Khuẩn

Đốm Sọc Vi Khuẩn do Xanthomonas oryzicola gây ra, bệnh thường xảy ra khắp quá trình sinh trưởng, phát sinh mạnh trong điều kiện nóng ẩm, ruộng gieo dày, bón thừa phân đạm.

Vi khuẩn đốm sọc lan truyền nhờ nước mưa và gió, tồn tại trên mầm bệnh (lá bệnh, hạt giống).
• Vệt sọc nước màu xanh, dần chuyển vàng và khô.
• Bệnh thường phát triển khi độ ẩm cao, nước đọng trên lá.

2.3 Lem Lép Hạt

Lem Lép Hạt (lép đen vi khuẩn) do Pseudomonas glumae (hiện gọi là Burkholderia glumae) gây hại.

Vi khuẩn này phát sinh mạnh ở vụ Hè Thu, đặc biệt trên ruộng thừa đạm và độ ẩm không khí cao. Mầm bệnh tồn tại lâu trên rơm rạ, đất và nước đọng. Triệu chứng xảy ra từ giai đoạn lúa ngậm sữa đến khi chắc (đòng-trỗ).

(Lép đen vi khuẩn. Ảnh Agri One)

• Hạt lép vàng hoặc đen, có mùi hôi nhẹ.
• Tấn công giai đoạn trổ – chắc hạt.
• Do vi khuẩn và nấm cùng gây ra, rất khó kiểm soát nếu chỉ dùng 1 loại thuốc.